Η πίεση και το στρες έχει συνέπειες στην υγεία των ασθενών με ρευματικές παθήσεις
Αθανασία Παππά
Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Αντιρευματικού Αγώνα
Οι συμπεριφορές, που σχετίζονται με τη μετάδοση της νόσου, για τους ανθρώπους των ευπαθών ομάδων, διαμορφώνονται βάσει σημαντικών κοινωνικών και πολιτιστικών (βλ. κοινωνικό στίγμα της νόσου) παραμέτρων εκτός της υγείας! Οι συμβουλές για ασφαλείς συμπεριφορές για την ατομική προστασία, συχνά, αδυνατούν να λάβουν υπόψη αυτές τις παραμέτρους! Η παρουσία οποιασδήποτε ασθένειας, εξ ορισμού, επιδρά διαταράσσοντας τις καθημερινές συνήθειες, όπως το να πηγαίνει κάποιος στη δουλειά, να παρακολουθεί μαθήματα ή, και πιο απλά πράγματα όπως, να μαγειρεύει! Αυτό σημαίνει ότι όσοι ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου, πολλοί από αυτούς όντες χρόνιοι ασθενείς, είναι πολύ πιθανόν να επιβαρύνονται ακόμα περισσότερο, να μην αισθάνονται καλά, σωματικά ή/και ψυχικά.
Οι ασθενείς με ρευματικές παθήσεις τείνουν να παρουσιάζουν εξάρσεις της νόσου σε περιόδους υπερβολικής πίεσης, σωματικής ή ψυχικής. Οποιοσδήποτε ασθενής ζει με χρόνιο πόνο είναι πιθανό να βιώνει υψηλότερο επίπεδο πόνου εξαιτίας τόσο του ατομικού όσο και του συλλογικού στρες, το οποίο έχει δημιουργήσει η πανδημία του COVID-19.
Συναισθηματική και Ψυχική Υγεία
H εποχή στην οποία βρισκόμαστε συνιστά μια εξαιρετική συγκυρία με πρωτοφανή επίπεδα στρες και μία διάχυτη, επίμονη ανησυχία. Για τους ανθρώπους, οι οποίοι βρίσκονται ήδη σε συναισθηματική δυσκολία, μπορεί να εμφανιστούν συμπτώματα μελαγχολίας, κατάθλιψης ακόμα και αυτοκτονικές σκέψεις. Είναι, επομένως, κατεπείγουσα η ανάγκη για τους κλινικούς γιατρούς και τους άλλους Επαγγελματίες Υγείας να βρουν καινοτόμους τρόπους για να διαχειριστούν, ή ενδεχομένως να αντισταθμίσουν, τις συναισθηματικές και ψυχικές δυσκολίες, τις οποίες αντιμετωπίζουν ασθενείς με κάποιο χρόνιο νόσημα ή και χρόνιο πόνο. Οι Επαγγελματίες Υγείας καλόν είναι να καθησυχάζουν τους ασθενείς αναγνωρίζοντας τη μοναδικότητα της συγκυρίας και του αναμενόμενου άγχους για όλο τον πληθυσμό. Όσοι έρχονται σε επαφή με τα άτομα των ευπαθών ομάδων, θα πρέπει να είναι σε ετοιμότητα να διακρίνουν μια κλιμακούμενη κατάσταση άγχους ή πανικού και να βοηθούν τους ασθενείς να προστατευθούν αποτελεσματικά από το γενικευμένο άγχος, τον πανικό και τις σκέψεις απελπισίας, τα οποία κατακλύζουν την καθημερινότητα όλων.
Τα μέτρα για την προστασία των ασθενών με χρόνια νοσήματα απαιτούν περιορισμό των επισκέψεων στους ιατρούς αλλά, παράλληλα, γρήγορο εντοπισμό συναισθηματικών και ψυχικών δυσκολιών και άμεση παραπομπή σε επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Η χρήση της τηλεϊατρικής, στην παρούσα συγκυρία, κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος και παρέχει όλο και συχνότερα ένα μέσο επικοινωνίας για την εκπαίδευση των ασθενών, για την στήριξή τους, για τον έλεγχο των συμπτωμάτων, την παραπομπή και την παρακολούθησή τους από τους κατάλληλους επαγγελματίες. Ήδη εφαρμόζονται virtual μαθήματα ψυχικής υγείας με εξαιρετική ανταπόκριση ασθενών και οικογενειών.
Η διακοπή της εργασίας και των καθημερινών δραστηριοτήτων, πέραν της συνεχούς ανησυχίας, επηρεάζει ακόμα και τις φυσιολογικές συνήθειες ύπνου. Οι Επαγγελματίες Υγείας, ιδιαιτέρως τώρα, δεν θα πρέπει να παραλείπουν να συμβουλεύουν τους ασθενείς σχετικά με την υγιεινή του ύπνου. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οι επικαιροποιημένες συστάσεις ενδέχεται να περιλαμβάνουν την αποφυγή της ανάγνωσης ή την παρακολούθηση ειδήσεων αμέσως πριν το βραδινό ύπνο. Επιπλέον, οι ασθενείς που ενδέχεται να μην ακολουθούν το συνηθισμένο καθημερινό τους πρόγραμμα και δραστηριότητες ή μπορεί να μη θέλουν να κοιμηθούν γιατί δε νιώθουν κουρασμένοι, θα πρέπει να ενθαρρύνονται να τηρούν όσο το δυνατόν περισσότερο τη συνήθη ρουτίνα του ύπνου τους.
Η σωματική άσκηση προάγει την ψυχική και σωματική ευεξία όλων. Οι ασθενείς με κάποια ρευματική πάθηση είναι πολύ σημαντικό να κάνουν ήπια άσκηση. Ωστόσο, τα γυμναστήρια και οι πισίνες είναι κλειστά, λόγω αναγκαστικών μέτρων, και για το λόγο αυτό κάθε ασθενής χρειάζεται να υιοθετήσει κάποια εναλλακτική μορφή άσκησης, όπως η γιόγκα, το ταϊ-τσι ή το πιλάτες με online καθοδήγηση (π.χ. YouTube). Το περπάτημα εκτός σπιτιού, ακολουθώντας την προβλεπόμενη διαδικασία μετακίνησης, έως και δύο φορές την ημέρα μπορεί, επίσης, να φανεί βοηθητικό. Πολλοί οργανισμοί και φορείς έχουν ενσωματώσει στα sites τους δωρεάν, ηλεκτρονικά προγράμματα άσκησης, όπως στο http://www.rheumatology.org ή στο http://www.arthritis.org. Η αδράνεια και η έλλειψη σωματικής άσκησης θα μπορούσαν να επιδεινώνουν τα όποια συμπτώματα κατάθλιψης και να συνεισφέρουν στην επιβάρυνση της ψυχικής υγείας. Ακόμα και εν μέσω πανδημίας, αυτή είναι μια καλή στιγμή για να ενισχύσει κάποιος τις συνήθειες του για έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής. Το κάπνισμα και η παχυσαρκία αποτελούν παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση της ΡΑ ή κάποιας άλλης ρευματικής πάθησης και υπάρχουν κάποιες αρχικές ενδείξεις ότι οι καπνιστές αντιμετωπίζουν αυξημένες επιπλοκές όταν νοσούν από COVID-19.
Οι συνέπειες της τρέχουσας πραγματικότητας, του εγκλεισμού, της βίαιης διατάραξης της καθημερινότητας, στη ζωή των πασχόντων, των ατόμων που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου, αλλά και των οικείων τους είναι αναπόφευκτα πιο σοβαρές! Όταν σε μία ήδη επιβαρυμένη κατάσταση υγείας, σωματικής ή/και ψυχικής, προστεθεί και ακόμα ένα νόσημα, όπως η μόλυνση από COVID-19, οι συνέπειες ενδέχεται να είναι σοβαρότερες και πέραν από τις συνέπειες, που βιώνουν, όσοι βρίσκονται στον γενικό πληθυσμό! Αυτή είναι μία πραγματικότητα, την οποία πρέπει όλοι να γνωρίζουμε!