Η Ασπασία μου κλείνει το μάτι και η ιστορία επαναλαμβάνεται
Κία Παπαδοπούλου
Δημοσιογράφος
Η Ασπασία καταγόταν από την Μίλητο και όταν έφτασε στην Αθήνα άνοιξε την δική της φιλοσοφική σχολή. Την ερωτεύτηκε παράφορα ο Περικλής και για χάρη της παράτησε την γυναίκα του και έμεινε μαζί της μέχρι το τέλος. Αλλά και εκείνη τον αγάπησε, δίπλα του βρήκε όσα έψαχνε. Έκανε τα όνειρα της πραγματικότητα, αυτός πάλεψε για τον έρωτά τους και αυτή έβαλε το δικό της λιθαράκι στην πολιτική του Αθηναϊκού κράτους. Δικό της μεγάλο όνειρο ήταν ο Παρθενώνας ενώ στεκόταν στο πλάι του με περηφάνια όταν αυτός απήγγειλε τον Επιτάφιο θρήνο για τους πρώτους νεκρούς του Πελοποννησιακού πολέμου. «Ανδρών γαρ επιφανών, πάσα γη τάφος…» Όλα αυτά μέχρι το 429 π.Χ.
Το 429 π.Χ. μια καταστροφική πανδημία εκδηλώθηκε στην πόλη - κράτος της Αθήνας. Ο λοιμός των Αθηνών ή «σύνδρομο του Θουκυδίδη» σκέπασε την πόλη. Σύμφωνα με τις αναφορές που έμειναν στην ιστορία η επιδημία πρωτοεμφανίστηκε στο λιμάνι. Ο Πειραιάς ήταν η κύρια είσοδος για τις προμήθειες της πόλης και οι πρώτοι άνθρωποι που αρρώστησαν ήταν αυτοί που ήρθαν σε επαφή με τους ταξιδιώτες.
Ο λοιμός εμφανίστηκε κατά το δεύτερο έτος του Πελοποννησιακού πολέμου και ενώ οι Σπαρτιάτες πολιορκούσαν την πόλη. Ο Θουκυδίδης που ήταν παρών στα γεγονότα, περιγράφει την επιδημία, στην ιστορία του Πελοποννησιακού πολέμου και αναφέρει πως η ασθένεια προερχόταν από την Αιθιοπία και πέρασε μέσα από την Αίγυπτο και την Λιβύη στον Ελληνικό κόσμο. Η νόσος ήταν τόσο τρομερή ώστε κανένας δεν θυμόταν κάτι παρόμοιο στο παρελθόν και οι γιατροί είχαν όχι μόνο είχαν ένα πολύ δύσκολο έργο, μια και δεν γνώριζαν πως να την αντιμετωπίσουν, αλλά συνήθως ήταν και αυτοί που πέθαιναν πρώτοι καθώς βρίσκονταν συνεχώς σε επαφή με τους ασθενείς. Ο Ιπποκράτης ήταν ένας από τους γιατρούς που βρισκόταν στην πόλη και η συνεισφορά του ήταν σημαντική.
Ο λοιμός σκότωσε το ¼ του πληθυσμού της Αθήνας ανάμεσα τους και μεγάλες στρατιωτικές απώλειες. Η θέα των χιλιάδων νεκρών έκανε τους Σπαρτιάτες να αποχωρήσουν, ώστε να αποφύγουν την πανδημία. Έτσι θεωρήθηκε από τους Αθηναίους πως ο λοιμός ήταν σημάδι πως οι Θεοί ήταν με το μέρος της Σπάρτης. Ένας χρησμός μάλιστα έλεγε πως ο ίδιος ο Απόλλωνας θα πολεμούσε μαζί με τους Σπαρτιάτες. Οι σκέψεις αυτές δεν διαφέρουν και πολύ από τις σημερινές που πολύ πιστεύουν πως ο covid 19 κατασκευάστηκε από του Κινέζους ή πως όλα είναι ψέματα για να μας κλείσουν στα σπίτια μας κλπ κλπ
Από τον λοιμό δεν γλίτωσε ούτε ο Περικλής. Αφού πρώτα έθαψε την αδερφή του και τους δυο του γιους, τελικά έκλεισε και αυτός τα μάτια του για πάντα. Σήμερα 2.500 χρόνια μετά η φωτογραφία μοιάζει αστεία. Εργαζόμενοι του δήμου Αθηνών απολυμαίνουν το άγαλμά του Περικλή από τον covid 19.
Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη η Αθήνα δεν μπόρεσε να επανακάμψει ποτέ ξανά στο επίπεδο της ισχύος που διέθετε την εποχή του χρυσού Αιώνα. Η Ασπασία ήταν η μόνη από την οικογένεια κατάφερε να επιζήσει. Έχασε τον άντρα που την αγάπησε όσο κανένας άλλος. Έχασε αυτόν που για χάρη του γλύτωσε το κώνειο, έχασε την εξουσία και την αίγλη που διέθετε μέσα σε μια μέρα. Και όλα αυτά από μια πανδημία, από έναν λοιμό.
Όταν ο σκηνοθέτης πριν λίγους μήνες μου ζήτησε να εκφράσω τον πόνο, την θλίψη και την απόγνωση της δεν ήξερα… νόμιζα πως το έκανα… Στις 5 Μαρτίου υποδύθηκα στο Μικρό Μπρόντγουεϊ την Ασπασία… η παράσταση σταμάτησε λόγω της επιδημίας του Κορονοϊού. Ένα μήνα μετά νιώθω στο πετσί μου, τον πόνο, την θλίψη και την απόγνωσή της. Παρακολουθώντας τις εξελίξεις αυτού του θανατηφόρου ιού νιώθω πως η Ασπασία ζει σήμερα στην Λομβαρδία, στην Μαδρίτη, στο Παρίσι, στην Νέα Υόρκη, στο Λονδίνο, στην Γιουχάν… Χιλιάδες Ασπασίες χάνουν τους ανθρώπους τους από μία επιδημία που θα αλλάξει για πάντα τις ζωές τους. Ο Θουκυδίδης είχε δίκιο, οι οικονομίες θα κάνουν restart και ίσως να μην αποκτήσουν ποτέ ξανά το επίπεδο της ισχύος που διέθεταν. Η ιστορία για ακόμη μία φορά, μας κλείνει το μάτι, καθώς επαναλαμβάνεται. Όσο για τον Επιτάφιο θρήνο του Περικλή μοιάζει τόσο επίκαιρος όσο ποτέ.
«Ανδρών γαρ επιφανών, πάσα γη τάφος και ου στηλών μόνο εν τη οικεία σημαίνει επιγραφή αλλά και εν τη μη προσηκούση άγραφος μνήμη παρ’ εκάστω της γνώσης μάλλον ή του έργου ενδιαιτάται.»
Διότι τάφος των επιφανών ανδρών είναι κάθε τόπος και δε σώζεται το όνομα τους μόνο σε επιγραφές στην πατρίδα τους, αλλά διατηρείται η ανάμνηση τους και στις ξένες χώρες, πιο πολύ στη μνήμη και στις καρδιές των ανθρώπων παρά στα γραπτά μνημεία στους τάφους.
Μπορεί αυτοί οι χιλιάδες που χάνουν κάθε μέρα την ζωή τους να πεθαίνουν μόνοι τους, μακριά από τις οικογένειες τους, μπορεί να θάβονται ομαδικά και στις κηδείες τους να μην επιτρέπετε κόσμος για να τους ανάψει ένα κεράκι, να πει μια προσευχή… όμως όλοι αυτοί οι άνθρωποι ζουν στις καρδιές και στις μνήμες των ανθρώπων που τους αγάπησαν και εκεί θα μείνουν για πάντα!